İdea Yayınevi / Adlar
site haritası    
 
 
Cabanis
Frederick Copleston

TARİH FELSEFESİ  
(iii) Özdekçiliğin özellikle kaba anlatımlarından biri de Pierre Jean Georges Cabanis’in (1757-1808) yazılarında bulunabilir. Cabanis bir doktordu ve Rapports du physique et du moral de l’homme başlıklı bir çalışması vardı. İnsana ilişkin görüşünü Les nerfs—voilà tout l’homme sözlerinde toparlayarak, beynin düşünceyi karaciğerin safrayı salgıladığı gibi salgıladığını bildirdi. Bu durumda yalnızca değişik salgı kümelerinin varolduklarının düşünülmesi gerekecek, ve hangisinin daha büyük gerçeklik-değeri taşıdığına karar vermek biraz güç olacaktır. Bununla birlikte, bütün Fransız Aydınlanmasının Cabanis gibi özdekçiler tarafından bildirilen kaba önesürümlerin ışığında değerlendirilmesi gerektiğini önermek yanlış olacaktır. Gerçekten de, eğer salt bu kabalıklara dikkat edilecek olursa, özdekçi düşünce akımının imlemi gözden kaçırılır. Çünkü önemi d’Alembert ve başkalarının karşı çıkmış oldukları inakçılıkta olmaktan çok izlenceci yanında yatar. Başka bir deyişle, uzun-erimli önemi psikolojik fenomenlerin fizyolojik fenomenlere inakçı indirgenişinde olmaktan çok bu iki küme arasındaki bağıntıları incelemeye yönelik bir izlence olmasında yatar.

Cabanis karşı çıkarak ruhsal yaşamın fizyolojik temelleri üzerinde yoğunlaşmasının metafiziksel özdekçiliği imlemediğinde diretti. Enson nedenler ile ilgili olarak bilinmezciliği ileri sürüyordu. Ama onun görüşünde ahlak metafiziksel ve tanrıbilimsel sayıltılardan kurtarılmalı ve insanın bilimsel incelemesinde sağlam bir temele oturtulmalıydı. Bunların incelemesine katkılarından biri insan yaşamının birliği üzerinde diretmesiydi. Örneğin Condillac ile birlikte bir yontuya şu ya da bu duyumu bağışlamaktan söz etmek anlamsızdır. Duyular yalnızca karşılıklı olarak bağımlı olmakla kalmaz, ama ayrıca başka örgensel işlevler ile de yakın bir bağıntı içinde durur.

 

[COPLESTON: AYDINLANMA: FRANSIZ AYDINLANMASI: BÖLÜM II: FRANSIZ AYDINLANMASI (2)]
Çeviren Aziz Yardımlı • (C) İDEA YAYINEVV 1989-1996

 

İdea Yayınevi / 2014