İdea Yayınevi / Bilimler
site haritası
 

Eukledes'in Öğeler'inden Önerme 47 (Pisagor Teorim)
Aziz Yardımlı


 
KİTAP BİR
ÖNERME 47 (PİSAGOR TEOREMİ)
Dikaçılı üçgenlerde dik açı karşısındaki kenar üzerine çizilen kare dik açıyı sınırlayan kenarlar üzerindeki karelerin toplamına eşittir.

ABC BAC açısı dik olmak üzere bir dikaçılı üçgen olsun;
diyorum ki BC üzerindeki kare BA ve AC üzerindeki karelere eşittir.

Çünkü BC üzerinde BDEC karesi, BA, AC üzerinde GB, HC kareleri çizilsin; [I. 46]

A dan ya BD ye ya da CE ye koşut AL çizilsin, ve AD, FC birleştirilsin.

Sonra, BAC, BAG açılarından her biri dik olduğu için, bundan şu çıkar ki bir BA doğru çizgisi ile, ve üzerindeki A noktasında, aynı kenar üzerinde olmayan AC, AG gibi iki doğru çizgi bitişik açıları iki dik açıya eşit yapar;
öyleyse CA AG ile birlikte bir doğru çizgidedir. [I. 14]

 

 

Aynı nedenle
BA da AH ile bir doğru çizgidedir.

Ve, DBC açısı FBA açısına eşit olduğu için: çünkü her biri diktir:
her birine ABC açısı eklensin;

öyleyse bütün DBA açısı bütün FBC açısına eşittir. [O.K. 2]

Ve, DB BC ye, ve FB BA ya eşit olduğu için,
AB, BD kenarları sırasıyla FB, BC kenarlarına eşittir;
ve ABD açısı FBC açısına eşittir;
öyleyse AD tabanı FC tabanına eşittir,
ve ABD üçgeni FBC üçgenine eşittir. [I. 4]

Şimdi BL koşutkenarı ABD üçgenin iki katıdır, çünkü aynı BD tabanını alırlar ve aynı BD, AL koşutlarındadırlar. [I. 41]

Ve GB karesi FBC üçgeninin iki katıdır,
çünkü yine aynı FB tabanını alırlar ve aynı FB, GC koşutlarındadırlar. [I. 41]

[Ama çiftlerin eşitleri birbirine eşittir.]

Öyleyse BL koşutkenarı GB karesine de eşittir.

 

 

Benzer olarak, eğer AE, BK birleştirilirse,
CL koşutkenarının da HC karesine eşit olduğu tanıtlanabilir;
öyleyse bütün BDEC karesi GB, HC karelerine eşittir. [O.K.2]

Ve BDEC karesi BC üzerinde çizilir,
ve GB, HC kareleri BA, AC üzerinde.

Öyleyse BC kenarı üzerindeki kare BA, AC kenarları üzerindeki karelere eşittir.

Öyleyse vb.

Q.E.D.

[Pisagoras bu teoremin tanıtlanması üzerine Tanrılara bir adak sundu.
Plutark, Diogenes Laertius, ve Athenaeus bu önermeyi Pisagor’a yüklemede anlaşırlar.]

 

Aziz Yardımlı / İdea Yayınevi / 2014