|
Goethe İçin Bir Yaşamöyküsü (1749-1832) |
![]() |
---|
![]() |
![]() |
---|
1749 | |
![]() |
|
JOHANN WOLFGANG VON GOETHE 28 Ağustos 1749’da Kutsal Roma İmparatorluğunun bir kenti olan Frankfurt am Main’de doğdu. Babası Johann Kaspar Goethe (1710-1782) ve annesi Katharina Elisabeth Textor (1731-1808) orta sınıfa aittiler. Anne belediye başkanının kızıydı. Kuzey Almanya kökenli olan baba ise Kraliyet danışmanlığı yapan bir tüze doktoruydu (Dr. jur. und Kaiserlicher Rat, ohne Amt). Büyük bir kitaplık ve bir resim galerisi oluşturan, İtalya yolculuk anılarını İtalyanca’da yazan, yerel sanatçıları korumayı sürdüren Johan daha sonra kamu yaşamından çekilerek kendini sağ kalan iki çocuğunun, Johan ve Cornelia’nın, eğitimine verdi. Genç Goethe’nin ilk on altı yılı aşağı yukarı bütünüyle evde geçti. | |
18'inci yüzyılda Frankfurt |
![]() |
||
|
1750 7 Aralıkta kızkardeşi Cornelia Friderike Christiana doğdu. Daha sonraki yıllarda doğan dört kardeşi küçük yaşta öldü. 1755 |
|
Goethe Haus (Goethe Evi). Johann Wolfgang Goethe bu evde doğdu, Frankfurt am Main, Almanya. |
![]() |
---|
|
1756 |
|
18'inci yüzyıl Prusya askerleri |
![]() |
---|
|
1758 1759 |
|
Goethe'nin Weimar'daki bahçeli evi. |
![]() |
---|
|
1762 1763 1765 |
|
Goethe ve Schiller |
![]() |
---|
|
1765 |
|
"Der gewöhnliche Spaziergang in Leipzig," Leipzig'de 18'inci yüzyılda başlıca gezinti yeri. |
![]() |
---|
|
1766 |
|
Anna Katharina Schönkopf (1746-1810) (Käthchen Schönkopf Leipzig Goethe anıtının sütun altlığı üzerinde.) |
![]() |
---|
|
1768-69 |
|
Schönen Seele.. |
![]() |
---|
|
1770 ‘‘Alman yazınının yoksulluğunu gizleyen perdeyi parçalayan’’ kişi olarak betimlediği Johann Gottfried Herder ile karşılaşması Goethe’nin yaşamında dönüm noktası oldu. |
|
Herder. |
![]() |
---|
|
Lessing, Hamann, Herder, Novalis, Hölderlin, Schlegel kardeşler, Tieck, Brentano, Grimm kardeşler, Schelling, Fichte, Hegel, Beethoven, Schumann, Schubert, Mendelssohn ... Salt böyle adların sıralanması bile Goethe ve Schiller’in erken yapıtlarında anlatımını bulan Romantik tinin yaratıcılık savını doğrulamak için yeterli olmalıdır. |
|
Goethe ve Schiller. |
![]() |
---|
|
1771 |
|
Goethe, Schiller, Alexander and Wilhelm von Humboldt Jena'da, yklş. 1797. |
![]() |
---|
|
Frankfurter Gelehrten Anzeigen yayıncısı Johann Heinrich Merck (1741-1791) ile tanıştı ve birlikte çalışmaya başladı. Bu dönemde Goethe Sturm und Drang’ın başlıca temsilcisi idi ve devimin eleştirel dergisi Frankfurter gelehrten Anzeigen için kitap eleştirileri yazma işini üstlendi. Goethe Almanya'da Aydınlanmaya bir tepki olarak ortaya çıkan ve Romantizmin önemli bir hazırlayıcısı olan Sturm und Drang deviminin başlatıcılarından biri olarak kabul edilir. Sturm und Drang yeğin öznelliği vurgulayan bir Alman yazın ve müzik akımıdır. Aydınlanmanın sözde ussalcılığına karşı usun sınırlarını vurgular ve insanın iyi ve kötü arasında ayrım yapabilmesine karşın duygusal doğasından ötürü usdışı davranışa itilebileceğini kabul eder. Sözel olarak Fırtına ve Dürtü anlamına gelmesine karşın İngilizce'ye sık sık Fırtına ve Gerilim (Storm and Stress) olarak çevrilir. "Fırtına" doğanın sanatçıyı esinlendirmedeki yüce gücünün rolünü vurgular; "dürtü" ya da "gerilim" ise doğada bulunan kaynaşmayı anlatmada heyecanların rolünü vurgular. |
|
Darmstadt. |
![]() |
---|
|
1772 Mahomets-Gesang (yazılış: 1772-73; basım: 1774). |
|
Charlotte Buff (1753-1828, Hanover) Goethe'yi reddetti ve bir diplomant ve sanat kolleksiyoncusu olan Johann Christian Kestner |
![]() |
---|
|
1773 Urfaust, Prometheus, ve Mahomet üzerine çalışmalar. |
|
Götz von Berlichingen'in Anıları'nın 1731 yayımı. |
![]() |
---|
|
1774 Aralık ayında Frankfurt’ta Carl August von Sachsen-Weimar-Eisenach (1757-1828) ile ilk buluşma (DuW, 15. Buch). Anna Elisabeth (»Lili«) Schönemann (1758-1817) ile nişanlandı. |
|
Modern Düsseldorf. |
![]() |
---|
|
1775 paskalyasında Goethe Frankfurtlu bir bankerin kızı olan Lili Schönemann ile nişanlandı. Ama aile ve çevre uyumsuzlukları nedeniyle ve ayrıca kendi yaşam planları ile bağdaşmayacağı kaygısı Goethe'yi Ekim ayında nişanı bozmaya götürdü ve 18 yaşında olan Dük Karl August'un daveti üzerine Weimar'a gitti. |
|
Goethe'nin Leipzig'deki sevgilisi Lili Schönemann (1758-1817). Goethe ile 1775'te nişanlandı. |
![]() |
---|
|
1774 Roman Goethe’nin Charlotte Buff ile ilişkisi üzerine kuruldu. Dört hafta içinde ‘‘sanki bir uyurgezer tarafından’’ yazıldı. Werther ve bir yıl önce yayımlanan Götz Sturm und Drang (Fırtına ve Gerilim) olarak bilinen yazınsal devimi başlattı. Tüm Avrupa’da yapıtlara öykünmeler görünmeye başladı ve Werther’in giysileri bile moda oldu. Uzun bir süre boyunca Goethe ‘‘Werther’in yazarı’’ olarak tanındı. |
|
Genç Werther'in Acıları'nın başlık sayfası |
![]() |
---|
|
1775 Dük Carl August Goethe’ye Weimar’a gelmesi çağrısında bulundu. 1776 Goethe devlet görevlerini büyük başarı ile yerine getirmesine karşın, onları sonraları ‘‘yaratıcı gücümü ağır bir biçimde rahatsız eden,’’ kendisini sanattan ayıran ‘‘korkunç bir hastalık’’ olarak pişmanlık ile andı. |
|
Karl (ya da Carl) August von Sachsen-Weimar-Eisenach (1757-1828) |
![]() |
---|
|
1776 |
|
Leipzig'de eski bir konuk evi ve lokanta. Ünlü ve yetenekli bir şarkıcı ve oyuncu olan Corona Schröder 1801-2’de burada yaşadı. 1802’de 51 yaşında öldü. |
![]() |
---|
|
1777 8 Haziranda kardeşi Cornelia öldü. Tanrıbilimci Victor Lebrecht Plessing (1749-1806) ile ilk kez karşılaştı.
1778
1779
1780 |
|
Weimar'da Goethe'nin çalışma odası. |
![]() |
---|
|
1782 Goethe Kaiser Joseph II tarafından ‘von’ sanı ile onurlandırıldı. 25 Mayısta babası öldü. Mart-Nisan, Egmont tamamlandı. Wilhelm Meister üzerine çalışma sürdü.
1784 1785 |
|
Kaiser Josep II. 1765 ve 1790 arasında Kutsal Roma İmparatoru ve 1780 ve 1790 arasında Habsburg topraklarının egemeni. |
![]() |
---|
|
1786 1787 |
|
Goethe Roma seferinde. |
![]() |
---|
|
1788 Faust ve Tasso üzerine çalışmalarını sürdürdü. Römische Elegien üzerine çalışma başladı. Jena Üniversitesinde tarih profesörlüğüne atanmasına destek olduğu Friedrich Schiller ile ilk karşılaşma. |
|
Schiller. |
![]() |
---|
|
1789 Eğitimci ve devlet adamı Wilhelm von Humboldt (1767-1835) ile tanıştı. Torquato Tasso tamamlandı. Yapıt İtalyan şairi Torquato Tasso (1544-95) örneğinde yaratıcı birey ile toplum arasındaki çatışmayı işler. Dünyada başarısızlığa uğrayan Tasso şiirde avunç bulur. |
|
Weimar'da park. |
![]() |
---|
|
1790 Faust, bir Fragman yayımlandı. Newton’un optik kuramlarını çürüten Farbenlehre üzerine çalışma başladı. 1791 1792 1793 Herzog’un dileği üzerine Mainz kuşatmasına katıldı. Orada Fransız Devrimci askerlerinin yardımıyla bir Jacobin cumhuriyeti kuruldu. |
|
Goethe'nin Weimar'daki evi. |
![]() |
---|
|
1794 1794’te daha önce dergisinde şiirlerini yayımladığı Friedrich Hölderlin (1770-1843) ile tanıştı. Schelling ve Hegel’in yakın arkadaşları olan Hölderlin bugün en büyük Alman şairlerinden biri olarak kabul edilir. Yunanca’dan çeviriler de yapan Hölderlin, ondan önce ve ondan sonra hiç kimsenin yapamadığı şeyi, klasik Yunan düzyazısını Alman diline uyarlamayı başardı. |
|
Schiller buz üzerinde kayıyor, 1862 tablosu. |
![]() |
---|
|
1795 Bu yıllarda, büyük ölçüde Goethe’nin gözetimi altında, Jena Üniversitesi Almanya’da felsefe ve bilim çalışmalarının büyük özeği oldu. Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, ve Georg Wilhelm Friedrich Hegel 1790’ların önemli bir bölümünü Jena’da geçirdiler. Goethe’nin kendisi sık sık Jena’yı ziyaret ederek felsefe, bilim ve yazın üzerine konferanslara ve tartışmalara katıldı. Jena’daki bu yoğunlaşma Prusya’nın 1806’da yenilgisinden sonra dağıldı, ve Goethe’nin genç romantik kuşak ile gevşek bağları daha da zayıfladı. Napoleon’a duygudaşlığı, sanatın politikadan ayrılığı üzerinde diretmesi, kuraldışı toplumsal ve dinsel tutumları Goethe’yi sürekli artmakta olan hayranlarından uzaklaştırdı. Schelling Goethe’yi Naturphilosophie üzerine yazıları ile etkiledi. Goethe’nin ‘‘Weltseele/Dünya Ruhu’’ başlıklı şiiri Schelling’in ‘‘Von der Weltseele’’ başlıklı yazısı tarafından esinlendirilmiştir. İlk karşılaşmalarında Goethe 49, Schelling 23 yaşındaydı. |
|
Friedrich Schiller |
![]() |
---|
|
1796 1797 1798 |
|
Johann Christian Friedrich Hölderlin (1770-1843). |
![]() |
---|
|
1798 Propyläen, Eine periodische Schrift, ilk sayısı çıktı. Dergi Schiller tarafından çıkarılan Die Horen ile birlikte Weimar Klasisizminin görüşlerinin sözcülüğünü üstlendi. Friedrich von Hardenberg (Novalis, 1772-1801) 1798’de Romantik şiir okulunu kurdu. Goethe Mayıs sonunda: Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (1775-1854) ile tanıştı. |
|
Novalis, Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg (1772-1801). |
![]() |
---|
|
1799 Schiller Jena’dan Weimar’a taşındı; Yüksek Klasik (Hochklassik) denilen dönemin başlangıcı. 1800 |
|
Johann Ludwig Tieck (1773-1853) |
![]() |
---|
|
1801 1802 1803 1805 |
|
"Bilim Kenti" olarak bilinen Modern Jena. |
![]() |
---|
|
1806 Kutsal Roma İmparatorluğunun sonu; Napoleon orduları Jena’da Prusya ordusunu yendi. Jena ve Auerstädt çarpışmalarının arkasından 14 Ekimde Weimar Fransızlar tarafından ele geçirildi ve yağmalandı; Christiane Goethe’nin yaşamını kurtardı. Bettina Brentano ile Weimar’da ilk karşılaşma. 1807 |
|
Jena Savaşı, 1806. Birinci Reichın sonu. |
![]() |
---|
|
1808 13 Eylülde annesi öldü. 2 Ekimde Erfurt’ta, 6 ve 10 Ekimde Weimar’da Napoleon ile görüştü. Goethe’nin gözünde Napoleon hiç kuşkusuz Fransız devriminin komutanı ve ülkesinde sivil toplum denilen yeni bir düzenin, ‘Code Napoleon’un yaratıcısı idi. İnsanlara eşitlik ve özgürlüğü zor ve şiddet yoluyla kabul ettirmeye çalıştı. Goethe Napoleon’u uygarlığı Slavlara karşı savunan bir eylem adamı olarak da gördü.Werther’i yedi kez okuduğunu söyleyen Napoleon Goethe’ye onur lejyonu madalyası verdi. Sonuçta, Goethe kendini ülkelerini seven ve Fransız İmparatorunu Fransız olmayan her ulus için bir gözdağı olarak gören tüm Almanlar ile çatışma içine düşürdü. |
|
Napoleon Bonaparte (Jacques-Lois David tarafından; ayrıntı). |
![]() |
---|
|
1809 1810 1811 |
|
Goethe'nin simgesel nitelikler ile ilişkilendirilmiş simetrik renk tekerleği (1809). |
![]() |
---|
|
1812 Yaygın olarak bilinen bir öyküye göre birlikte bir gezintileri sırasında karşılaştıkları Düşes Maria Ludovica’ya Goethe’nin yerlere dek eğilerek selam vermesine karşın cumhuriyetçi Beethoven bilinçli olarak kısa bir selam ile geçer. Öykü Bettina von Arnim’in 1832 tarihli bir mektubundan kaynaklanır ve daha öte doğrulanmadığı için bir mitten daha öte bir anlamı yoktur. Goethe’nin müzik anlayışı Viyanalı usta ile ilişkisinden ötürü herhangi bir yolda değişmiş ya da derinleşmiş değildir. Gero von Wilpert’in yorumu ile, ilişkileri birbirlerini sanatlarının en ince yanlarında izleyebilmelerinin olanaksızlığından doğan büyük bir karşılıklı saygıya, ve tüm anlayış ve değerbilirliğe karşın giderilmesi olanaksız kişisel ayrımlardan doğan büyük bir hoşgörüye dayanıyordu. Dichtung und Wahrheit, ikinci bölüm çıktı. |
|
Ludwig van Beethoven (1770-1827) |
![]() |
---|
|
1814 1814/15 Marianne von Willemer (1784-1860) ile arkadaşlık; West-östlichen Divan üzerine çalışma. |
|
Batı-Doğu Divanı. |
![]() |
---|
|
1815 Napoleon Waterloo’da son kez yenildikten sonra, St. Helena adasına sürüldü. Sachsen-Weimar-Eisenach Viyana Kongresi kararına göre büyük dükalık oldu ve Goethe devlet bakanlığına atandı. |
|
Viyana Kongresi, 1815. |
![]() |
---|
|
1816 1819 1821 |
|
Goethe. |
![]() |
---|
|
1823 |
|
Johann Peter Eckermann (1792-1854) |
![]() |
---|
|
1824 Schiller ile mektuplaşmanın yayıma hazırlanışı. 1825 1826 1827 Roman Zahme Xenien çıktı. 1828 Faust. Der Tragödie erster Teil, Braunschweig’de Ulusal Tiyatroda ilk tam sahnelenişi. 1830 |
|
Faust I, birinci yayım, 1808 |
![]() |
---|
|
1831 Dichtung und Wahrheit, dördüncü bölüm tamamlandı; Eylül ayında Felix Mendelssohn’a bir mektubuna Goethe ‘‘Mein lieber Sohn ...’’ sözleri ile başladı. |
|
Faust II, birinci yayım, 1832 |
![]() |
---|
|
1832, 22 MART’TA GOETHE ÖLDÜ. Weimar’da dükalık mezarlığında Karl August’un yanına gömüldü ve daha sonra Schiller’in mezarı da aynı yere taşındı. Goethe’nin şiirleri, tiyatroları, romanları, denemeleri, sanat eleştirileri, özyaşamöyküsü kitapları yüzyıllar boyunca kuşakların hayranlığını kazandı. Goethe kaynakçası başka her yazar için derlenenden daha büyüktür. 1912 yılında, Goethe’nin yapıtları için 2660 beste bulunuyordu. Franz Schubert’in Goethe şarkıları Robert Schumann, Mendelssohn, Hugo Wolf, Richard Strauss ve başka birçoklarının şarkıları tarafından izlendi. Beethoven ‘‘Egmont’’ operasını besteledi. Hector Berlioz dramatik efsane ‘‘La Damnation de Faust’’u bestelerken, Franz Liszt dört ‘‘Mephisto Waltzes’’ yazdı. Goethe daha 1700’lerin ikinci yarısı gibi erken bir tarihte modern insan karakterini şekillendirdi: Geleneksel olandan kopuşu ondan daha güçlü bir yolda anlatmak neredeyse olanaksızdır. Ama Goethe aynı zamanda modernleşmenin sorunlarına da yine kendi yaşamı ve yapıtı ile anlatım verdi: Bireyin yurttaş toplumunda yaşadığı yabancılık, politik umutsuzluk, duygusal yalnızlık. Goethe modernleşme sürecinde olan insanın ilk kez keşfetmeye başladığı anlam ve değer kavramlarını Sanat aracılığıyla tanımaya çalıştı. Nihilizmden kurtulamayan eğilimler dışında, insanın değerini tanıtlamada başarılı olduğunu tartışma konusu yapan yoktur. Ama eğer insan güzel sanattan daha çoğunun özlemi içinde ise, eğer daha çoğu için belirlenmiş ise, Goethe Sanatın Sevgi ile ve Bilgi ile bütünlenmesi gerektiğini, Schiller’in bütün insan dediği idealin ortaya çıkarılması gerektiğini de gösterdi. Tam bu bağlamda, ve zamanının ona yaltaklanmak için sanatı bilginin üzerine yükselten sözde ‘felsefecileri’ ile de karşıtlık içinde, Goethe bilgi üzerine, bilim üzerine çalışmalarını yaşam boyu süren çabasının en değerli yanı olarak görmede diretti. — Aziz Yardımlı |
|
Weimar, Goethehaus. |
![]() |
---|
|